Cultuur – De stille motor van jouw organisatie
Leiderschap gaat voor mij over ruimte geven aan autonomie: je team het vertrouwen en de vrijheid geven om keuzes te maken en hun vakmanschap te laten zien. Maar vrijheid betekent niet: zonder richting. Het vraagt juist om duidelijke kaders en structuur, zodat iedereen weet binnen welke kaders ze bewegen. Die onlosmakelijke verbinding tussen ruimte en richting vormt de basis voor een gezonde cultuur. In dit artikel ontdek je waarom structuur en cultuur onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en hoe jouw leiderschap hierin het verschil maakt.
Het verhaal achter de structuur
Het begon bij het koffiezetapparaat. Een teamleider vertelde terloops dat hij “even geen zin meer had in weer zo’n overleg”. Een collega knikte. “Zeggen toch weer hetzelfde als vorige week.” Ze draaiden zich om en liepen naar hun werkplek. Later die dag zat ik met de directeur aan tafel. De strategie was scherp. De structuur opnieuw ingericht. Rollen, processen, KPI’s; alles stond. En toch… bleef de beweging uit.
Er was iets wat hij niet goed kon plaatsen.
Mensen waren aanwezig, maar niet echt betrokken. Besluiten werden genomen, maar niet gedragen. De energie lekte langzaam weg. Hij keek me aan en zei:
“Ik snap het niet. Er gebeurt hier iets maar ik kan de vinger er niet opleggen.”
Wat je niet ziet, bepaalt vaak het meest
Structuur is zichtbaar. Het is wat we kunnen tekenen, beschrijven, uitleggen. Teams, functies, processen, besluitvormingslijnen. En als er iets niet lekker loopt, grijpen we vaak daar als eerste in. Begrijpelijk, structuur geeft houvast. Sterker nog: structuur is essentieel voor een goed functionerend team. Mensen willen weten waartoe ze zich verhouden. Welke drijfveren en waarden leidend zijn. Op basis waarvan er keuzes worden gemaakt. Pas als die kaders helder zijn, kan gedrag daarop afgestemd worden. Het creëert ruimte voor een professionele cultuur: een omgeving waarin mensen weten wat er van hen verwacht wordt én waarvoor ze het doen. Structuur biedt richting, cultuur geeft betekenis. Zonder structuur vervaagt de koers. Zonder cultuur verstijft het systeem.
Dat vraagt van leiderschap niet alleen een scherp oog voor processen en inhoud, maar ook moed: durven te kijken naar het onzichtbare, naar de diepgewortelde overtuigingen en emoties die het gedrag sturen.
Cultuur is geworteld in waarden, normen en overtuigingen
Iedere organisatie heeft kernwaarden. Ze hangen in vergaderruimtes, staan op de website, komen terug in onboarding-presentaties. Maar de vraag is: leven ze ook? Hoe zien wij deze kernwaarden terug in onze organisatie en in ons gedrag? Want cultuur gaat niet om wat je opschrijft, maar om wat je doet. En dat wordt gestuurd door wat mensen diep van binnen geloven:
- “Bij ons moet je vooral niet opvallen.”
- “Fouten maken? Die worden onthouden.”
- “We overleggen wel veel, maar besluiten… liever niet.”
- “Als je een vraag stelt, krijg je deze als een boemerang terug”
Het zijn die overtuigingen die gedrag sturen. Die bepalen of mensen durven te spreken, risico nemen, verantwoordelijkheid pakken. Zelfs als de structuur dat allemaal mogelijk maakt. Leiden met lef betekent ook dat je bereid bent die cultuur onder de loep te nemen, de moed hebt om het ongemak aan te gaan en vanuit persoonlijk leiderschap je eigen voorbeeld te zijn. Je toont karakter als je het gesprek durft aan te gaan over wat er werkelijk speelt, met hart voor de mensen én de organisatie.
Cultuur verander je niet met een structuurwijziging
We willen vaak grip. Structuur biedt dat. Je kunt ‘m veranderen, herinrichten, aanscherpen. Maar cultuur… Die vraagt iets anders.
Vertragen. Kijken. Luisteren. En vooral: leiderschap tonen.
De vraag is dus niet: “Wat moet er veranderen in de structuur?”
Maar:
“Wat zien mensen mij doen en wat zegt dat over wat hier normaal is?”
Want leiders maken cultuur. Met elk gesprek dat ze voeren. En elk gesprek dat ze uit de weg gaan.
Wat is jouw rol in wat er speelt?
Als leider ben je méér dan manager van processen. Je bent drager van betekenis. Van gedrag. Van overtuigingen. Mensen lezen je. In woorden én stiltes. In keuzes en prioriteiten. Daarom de reflectievraag:
- Leef jij de waarden die op papier staan?
- Creëer jij ruimte voor openheid, twijfel, tegenspraak?
- Ben jij bereid om onder de oppervlakte te kijken, ook bij jezelf?
Hard op de inhoud, zacht op de mens: dat vraagt om een karakter dat authentiek is en durft te verbinden. Echt leiderschap begint bij jezelf.
Durf jij onder de motorkap te kijken?
De directeur uit het begin van dit verhaal koos ervoor om het gesprek aan te gaan. Niet alleen over rollen en verantwoordelijkheden, maar over wat mensen echt bezighield. Wat hen tegenhield. Wat onbesproken bleef. Het maakte het ongemakkelijker ……..en eerlijker! En daardoor krachtiger. Daar, in die laag van cultuur, ontstond de beweging die eerder uitbleef.
Als jij eerlijk kijkt naar jouw organisatie, waar zit dan de spanning? In structuur? Of in de onderstroom van overtuigingen, gedrag en cultuur?
En belangrijker: Wat is jouw rol daarin als leider?
